Veel mensen denken tegenwoordig bij de term “stress” aan psychische stress en spanningen. Toch is dat een veel te beperkte opvatting van dit begrip. Verder wordt hierdoor een per definitie negatieve lading aan het begrip gegeven en dat is biologisch gezien volstrekt onterecht.

Onder stress zou je alle invloeden en gebeurtenissen kunnen verstaan die een ‘verstoring’ teweeg brengen in ons lichaam en waarop een reactie is vereist. Binnen die definitie is zelfs het nuttigen van een maaltijd een vorm van stress, alleen deze fysiologische stress is uiterst nuttig, zelfs noodzakelijk voor een gezond functioneren. Er zijn zogezegd vele soorten stress en zolang het organisme op al deze stress samen een adequate respons heeft hoeft het ons niet te schaden. Om er een aantal te noemen: voedingsstress (verkeerd eten), lifestyle stress (bv. te hard werken en te weinig slapen), bewegingsstress (te weinig bewegen, teveel of te intensief bewegen of op verkeerde momenten), milieustress, chemische stress (bestrijdingsmiddelen, reguliere medicijnen), informatiestress (24/7 informatiestromen en eindeloze bereikbaarheid), sociale stress etc, etc.

De grondlegger van de moderne stressfysiologie, de Hongaar Dr. Hans Selye heeft zijn “General Adaptation Syndrome” geformuleerd en daarmee aangegeven dat veel verschillende stressoren (stress veroorzakende prikkels) eenzelfde respons in het lichaam uitlokken. Dat betekent feitelijk dat we de grote diversiteit aan stress op één hoop kunnen vegen en kunnen spreken van een bepaalde stressdruk.

Het grootste probleem met stress in de 21e eeuw in ons (voor velen nog steeds) welvarende Nederland is dat we naast de ontegenzeggelijk enorme toename van stressdruk vooral met chronische stress te maken hebben. Het is juist deze chronische, niet aflatende stressdruk die zo’n ondermijnende en ziekmakende invloed heeft. Hierdoor staan rustmomenten steeds meer onder druk. Als de ene stressor is afgenomen zijn er wel weer twee anderen voor in de plaats gekomen.

Dit leidt in meer of mindere mate, afhankelijk van de keuzes die u maakt, de grenzen die u trekt etc. tot een situatie die te vergelijken is met de overbelaste spier uit een eerdere blog. Rust en herstel staat onder druk en het lichaam komt, om het maar biologisch te duiden, in de overlevingsmodus. Herstel, reparatie, het aanvullen van gebruikte reserves e.d. wordt allemaal uitgesteld, tot……….. Ja, tot wanneer eigenlijk? Want we denderen maar door en velen hebben inmiddels ieder besef verloren wat voor het lichaam (en de geest!) nu eigenlijk écht ontspanning is. Regelmatig heb ik discussies met zowel jongeren als volwassenen over het vermeende ontspannen effect van computerspelletjes. Niks ontspanning, het is “vluchten-of-vechten” achter het beeldscherm en misschien fysiek grotendeels inactief, maar het centrale zenuwstelsel reageert wel degelijk alsof het uitermate reëel is.

Hoewel een glaasje alcohol in de avond al eeuwen lang als een “slaapmutsje” wordt bestempeld is het ook hier de schijn die bedriegt. Door de verdoving van de hersenen val je sneller in slaap maar het duurt lang(er) voordat er überhaupt herstel tijdens de slaap optreedt. Het gedrag van veel jongeren in het weekend waarbij zowel het natuurlijke dag/nacht ritme als het verwoestende effect van alcohol op het herstel met voeten getreden wordt, levert een generatie op die al op jonge leeftijd niet of nauwelijks meer herstelt. Roofbouw in optima forma. Het laat zich raden wat dit betekent voor de ontwikkeling van chronische ziekten in het algemeen en kanker in het bijzonder bij het ouder worden.

Zoals Lucienne van Eck het verwoordde in haar artikel “Het nut van niksen” zo moeten we ons bewust worden van de biologische (!) noodzaak tot het hebben van voldoende rust en herstelmomenten. Niet opgespaard en dan verzilverd in een lange zomervakantie, maar met grote regelmaat weerkerend, deel van ons dagelijks ritme.

In dit kader een volgende keer over een prachtige wetenschappelijk goed onderbouwde methode om inzicht te krijgen in onze eigen levensstijl in relatie tot herstel en dus in relatie tot vitaliteit en gezondheid.