Just another WordPress.com weblog

Dagelijks archief: augustus 29, 2014


door Een reactie plaatsen

Angst is lucratief (Column BOZ mei 2012)

Door het welbewust gebruik van de term “Risico” zorgen veel marketeers en beleidsmakers dat mensen beslissen op basis van angst. Een weloverwogen beslissing zou doorgaans anders uitpakken.

De mens heeft, aldus de wetenschap, twee beslissystemen. Systeem 1 (intuïtie) is het ervaringssysteem, vergt geen inspanning, werkt automatisch en snel, is zeer emotioneel, werkt onbewust en is vatbaar voor fouten. Systeem 2 is wat we het ‘denken’ noemen. Het vergt inspanning, is traag, bewust, is minder foutgevoelig en je kunt naderhand herleiden hoe je tot je beslissing bent gekomen.

De officiële informatie in Nederland over de noodzaak om baby’s te vaccineren is hiervan een markant en schrijnend voorbeeld. Welbewust is de communicatie gericht op het activeren van beslissysteem 1 waardoor jonge ouders beslissen op basis van angst. Angst is een fantastisch marketinginstrument. Ook in de medische sector wordt er veelvuldig gebruik van gemaakt.

Jonge of aanstaande ouders worden zo opgezadeld met de suggestie dat hun baby grote risico’s loopt als het niet snel gevaccineerd wordt. De angst om een onverantwoorde ouder te zijn, of je kind op te zadelen met grote gezondheidsschade ontneemt deze ouders om een rustige, rationele en weloverwogen beslissing te nemen. Doelbewust wordt er gezwegen over de risico’s die samenhangen met vaccineren, zeker op die jonge leeftijd.

Het gevolg is dat de meeste ouders door angst gedreven een beslissing nemen die veel grotere risico’s met zich meebrengt dan de risico’s die ze denken te vermijden.

Een goed gedocumenteerd voorbeeld is de angst onder de Amerikaanse bevolking na het WTC drama op 9/11/2001 om voor binnenlandse vluchten het vliegtuig te nemen. Om het risico van een herhaling te vermijden koos men massaal voor de auto als vervoermiddel. Dit heeft geleid tot een dramatische toename van het aantal verkeersdoden in de VS in het daaropvolgende jaar. Een persoon die iedere maand een binnenlandse vlucht had genomen gedurende een jaar lang zou een kans van 1:135.000 hebben om te overlijden door een kaping. De keuze voor de auto als vervoermiddel gaf een kans van 1:6000 om te overlijden als gevolg van een auto-ongeluk.

 

(Deze Column is gepubliceerd in mei 2012 in “Blik op Zeewolde”).


door Een reactie plaatsen

Kankerpreventie (7)

In eerdere blogs over dit thema heb ik al benadrukt hoe belangrijk het is dat we een bepaalde balans nastreven in het leven. Eenvoudig gezegd, een balans tussen inspanning en ontspanning. Steeds weer blijkt dat in onze hectische tijd veel mensen het vermogen zijn kwijtgeraakt om duidelijk aan te voelen wat voort hen écht ontspanning is. 

Maar hoe onze dagen er ook uitzien, de meeste mensen zullen vooral afhankelijk zijn van het herstel gedurende de slaap. Zoals eerder opgemerkt is hierbij niet de vraag óf je slaapt alleen van belang, maar vooral de vraag of je voldoende herstelt tijdens de slaap. En dat laatste onttrekt zich doorgaans aan ons waarnemingsvermogen. 

Er is in de wetenschap veel onderzoek gedaan naar de relatie tussen de toestand van ons autonome zenuwstelsel, u weet wel de ‘actieve’ en de ‘rust’ modus, en hartslagvariatie. Met Hartslagvariatie bedoelen we de variatie in de intervallen tussen de hartslagen. Ook wel HRV genoemd (Heart Rate Variability).

 HRV-english

Het Finse bedrijf Firstbeat is er in geslaagd om de top te bereiken in de ontwikkeling van een geavanceerd, gebruikersvriendelijke monitor (slechts 20 gram) waarmee gedurende 3-5 dagen en nachten continu de HRV van iemand kan worden geregistreerd. Het Nederlandse bedrijf Biocoherence heeft dit systeem naar Nederland gehaald en dit geeft de mogelijkheid om in uiteenlopende situaties de HRV van mensen over een langere periode te meten. Doordat mensen gedurende de meetdagen ook een logboek van belangrijke activiteiten bijhouden kan in de analyse een mogelijke relatie tussen gedrag en de toestand van het autonome zenuwstelsel inzichtelijk worden gemaakt. Doordat de meting dag en nacht plaats vindt en zo mogelijk naast werkdagen ook altijd een vrije dag omvat kan een gedetailleerd inzicht verkregen worden in de toestand van ons lichaam in vrije tijd, werktijd en gedurende de slaap. Het is een buitengewoon mooie methode om inzicht te krijgen in de vraag of iemand goed hersteld in de slaap, in welke mate en hoe lang. En daarmee ook of de mate van herstel binnen een etmaal voldoende is ten opzichte van de activiteiten. Met andere woorden is er sprake van een positieve energiebalans of wellicht een negatieve energiebalans. In dat laatste geval teert iemand dus i9n op zijn/haar reserves. 

Graafinewcolournotxt2png

Doordat het logboek de activiteiten van de meetperiode weergeeft kan een eventuele relatie tussen gedrag en vitaliteit inzichtelijk worden gemaakt. Hierdoor kunnen gerichte adviezen worden gegeven met betrekking deze relatie. 

In een tijd waarin veel activiteit en hoogst haalbare lijkt te zijn dienen we ons weer bewust te worden van de biologische noodzaak tot afwisseling met rust en herstel Ook dienen we weer bewust te worden van de invloed van welke activiteiten het herstel bevorderen of juist tegenwerken. In bepaalde gevallen kan alleen al de keuze voor het tijdstip van een activiteit verstrekkende gevolgen hebben voor de mate van herstel. In z’n algemeenheid is sporten gezond, maar ’s avonds later op de avond geeft het in de regel een vermindering van het herstel in de slaap.

De 72uurs HRV meting kan in het kader van gezondheidsbevordering en ziektepreventie in het algemeen en in geval van kankerpreventie in het bijzonder een cruciale rol spelen omdat het mensen inzicht geeft, en daarmee concrete handvaten, om ook op gedragsniveau (lifestyle) gezonde keuzes te maken. 

Om weer even terug te grijpen op de metafoor van de spier, onze lifestyle dient zodanig te zijn dat we voorkomen dat er in toenemende mate een overbelasting ontstaat, hierdoor zouden we namelijk hypoxie in de hand werken en creëren we een klimaat in ons lichaam waarbij kankercellen gemakkelijk kunnen ontstaan en overleven. 

Eerder schreef ik een aantal Columns over ‘Vermoeidheid” (op deze webblog te lezen). Energie is en blijft een belangrijke graadmeter voor ons welzijn. Er is niets mis met ‘moe voelen’ na een intensieve werkdag, maar het dient wel ‘gezond moe’ te zijn, zoals een patiënt het laatst omschreef. En na een nacht slaap dienen we weer energiek te zijn. Doorgaande vermoeidheid is een signaal dat we nooit mogen negeren, ook niet wanneer het regulier medisch geen enkele aanwijsbare oorzaak heeft.

 


door Een reactie plaatsen

Kankerpreventie (6)

“Maar kanker is toch vaak genetisch?” zo vroeg een trouwe bloglezer mij. 

Dit is een belangrijke vraag. Al was het alleen al vanwege de lading die het met zich meebrengt als iemand de boodschap krijgt dat hij of zij drager is van een gen dat bij familieleden reeds kanker heeft veroorzaakt. We weten allemaal dat er vrouwen zijn die gezonde borsten hebben laten amputeren om te voorkomen dat ze borstkanker zouden kunnen ontwikkelen, omdat ze draagster zijn van het borstkankergen. Het illustreert op schokkende wijze hoezeer kanker omgeven is met angst. 

Juist daarom verdient het onderwerp aandacht. Er zijn namelijk hardnekkige misverstanden als het gaat om de erfelijke factoren van ziekten. De ‘oude’ genetica heeft de laatste decennia plaats gemaakt voor de epigenetica. De epigenetica gaat er van uit dat een afwijkende gen alleen doorgaans niet voldoende voorwaarde is voor het ontwikkelen van een ziekte. Er dienen andere, zogenaamde epigenetische factoren te zijn die ervoor zorgen of een gen ook daadwerkelijk tot expressie komt. Denk daarbij aan al die factoren in de celkern die niet tot het DNA behoren. Dat kunnen nutriënten zijn, toxines of micro-organismen. Hoewel DNA tot op heden niet te veranderen is zijn epigenetische factoren doorgaans zeer goed te beïnvloeden.

Prof. Robert Sapolsky, hoogleraar biologische wetenschappen en neurologie en een bekend deskundige op het vlak van o.a. de stress fysiologie (auteur van: “Waarom krijgen zebra’s geen maagzweer?”) schreef in 2000 een artikel in Newsweek Magazine onder de titel: “It’s not all in the genes”. Hij geeft in dat artikel aan dat de rol van de genen met betrekking tot ziekte veel passiever en ondergeschikter is dan doorgaans wordt gesuggereerd. Hij benadrukt daarin de inzichten die in de epigenetica standaard zijn. Door de nadruk te leggen op de genetische gevoeligheid voor een bepaalde kanker wordt in wezen ‘angst’ versterkt. Immers, het wordt daarbij voorgeschoteld als een soort onvermijdelijk ‘Zwaard van Damocles’ dat iemand boven het hoofd hangt. Lees hierover ook het boek van prof. Brian S. Peskin: “Het verzwegen verhaal over kanker”.

Nobelprijswinnaar Daniel Kahnemann beschrijft in zijn prachtige boek over de psychologie van besluitvorming “Ons feilbare denken” dat de mens beschikt over 2 beslissystemen. Respectievelijk Systeem 1 en Systeem 2 genoemd. 

“Systeem 1 werkt automatisch en snel, met weinig of geen inspanning en geen gevoel van controle” (pag. 28).

“Systeem 2 omvat bewuste aandacht voor de mentale inspanningen die woorden verricht, waaronder ingewikkelde berekeningen” (pag.28).

Systeem 2 is meer rationeel. De beslissing die door dit systeem wordt genomen is na te rekenen en te reconstrueren. Systeem 1 is meer emotioneel, gevoelsmatig van karakter. 

Dan Gardner beschrijft deze beslissystemen in relatie tot het thema ‘Angst’ in zijn eveneens zeer lezenswaardige boek: “Risk – The science and Politics of Fear”. Op een prachtige wijze illustreert hij hoezeer het gebruik van de term “risico” vooral een appel doet op beslissysteem 1 en gebruik maakt van het daaraan gekoppelde gevoel van angst. Angst is ook: rekening houden met een gebeurtenis waar je geen controle op hebt. Mensen belanden gemakkelijk in een “slachtofferrol” immers ze spelen een passieve rol in het (dreigende) gebeuren. Het overkomt je en je kunt er niets aan doen. Door de accentuering van de genetische kant van kanker wordt het thema “angst” dat toch al zo dominant aanwezig is rondom deze diagnose, buitengewoon versterkt.

 

De inzichten binnen de moderne epigenetica doen een appel op het andere beslissysteem van de mens. Het geeft aan dat er vooral veel mogelijkheden zijn om de epigenetische factoren te sturen. Het doet een appel op de eigen verantwoordelijkheid, op gedrag en dus op de keuzes die we maken. Het geeft de mens weer het gevoel terug van ‘controle’ hoewel dat uiteraard altijd een nadrukkelijke beperktheid heeft, zeker in een tijd waarin de oorzaken van chronische ziekten complexer zijn dan ooit. Ook stroken de inzichten uit de epigenetica met de al eerder genoemde ontdekking van Otto Warburg. Het wordt dus van belang om te kijken welke factoren de zuurstof voorziening in de lichaamscellen beïnvloeden. Daar dient kankerpreventie zich op te richten. Maar dat veronderstelt bewuste keuzes. Daarover de volgende keer meer.