Veelal wordt de de termen systemisch en systematisch gemakkelijk verwisseld en dat komt de duidelijkheid niet ten goede. De website ‘Taaleidoscoop’ (https://taaleidoscoop.nl/blog/systematisch-vs-systemisch/) besteedt hier zeer terecht aandacht aan:

De woorden systematisch en systemisch hebben beide betrekking op een systeem. Maar de manier waarop verschilt:

• Systematisch betekent: “volgens een ordelijk systeem”, “op een samenhangende manier”.
• Systemisch betekent: “aanwezig of werkzaam in het hele systeem”, “kenmerkend voor het gehele systeem”

In de niet reguliere geneeskunde wordt veelal gesproken van ‘holistisch’ en de definitie daarvan luidt: ‘het geheel is meer dan de som der delen’. Deze term is afkomstig van het in 1926 geschreven boek “Holism and Evolution” van de filosoof en Zuid-Afrikaans staatsman Jan Christiaan Smuts. Kort samengevat geeft de term weer dat er binnen de natuur sprake is van een complexe samenhang en dat die samenhang niet begrepen kan worden door het bestuderen van enkele onderdelen.

In de biologie is de aanduiding ‘Systeem Biologie’ al lang geen onbekend begrip meer. Ook daar wordt de biologische werkelijkheid benaderd vanuit samenhang en is er geen plaats voor eenvoudige oorzaak-gevolg relaties.

Zo is het ook in de geneeskunde want uiteindelijk maken gezondheid en ziekte deel uit van de complexe werkelijkheid waarin we leven

Biomatrix theory model

In de periode dat professor György Járos in Zuid-Afrika werkzaam was heeft hij in samenspraak met enkele Zuid-Afrikaanse wetenschappers het Biomatrix Theory model (BMX) ontwikkeld. Het bijzondere van dit theoretisch model is dat het dynamische systemen beschrijft vanuit de processen die plaats vinden binnen die systemen, willen ze dynamisch zijn. Strikt biologisch beschouwd is het enige verschil tussen het lichaam van een levend persoon en dat van een zojuist overleden persoon dat er in het laatste geval geen processen meer plaats vinden. De ongekende dynamiek, zo kenmerkend voor het leven, is tot stilstand gekomen. 

Het BMX model is een unieke en gedetailleerde beschrijving van de principes en wetmatigheden die kenmerkend zijn voor deze dynamiek. Het beschrijft systemen vanuit de processen. 

Zo beschouwd is het een soort routeplanner voor het krijgen van inzicht in alle dynamische systemen, en overal gelden dezelfde principes. Of het nu gaat om een organisatie of een organisme, de wetmatigheden zijn gelijk.

Systematisch en Systemisch

Al eerder refereerde ik aan het cruciale verschil tussen beide bovenstaande begrippen. In de CAM geneeskunde (Complementary & Alternative Medicine) waaronder de natuurgeneeskunde en de orthomoleculaire geneeskunde vallen om er slechts twee te noemen, wordt veelal wel systematisch gewerkt maar veel minder systemisch dan algemeen wordt beweerd. 

In het BMX wordt veelvuldig gerefereerd aan het vissersnet als metafoor van het levensweb (The Web of Life).

Het menselijk organisme wordt gekenmerkt door een enorme hoeveelheid processen die in onderlinge samenhang verlopen onder wisselende omstandigheden (=gezondheid) maar de mens maakt zelf ook onderdeel uit van een omgeving, een buitenwereld. Die mens gaat naar zijn of haar werk, neemt deel aan het verkeer, doet boodschappen en heeft een sociaal leven, allemaal processen die op een grotere schaal plaats vinden dan die welke zich in het lichaam afspelen.

Daarom begint het procesmatige denken niet pas op het niveau van het lichaam maar worden ook de andere levenssferen meegenomen. Het volgende schema is een model dat dit probeert te illustreren:

In een volgende blog wil ik dit uitwerken aan de hand van een alledaags voorbeeld: het eten van brood en de relatie met onze gezondheid.

Ontwikkelingen

Het Centrum voor Complementaire Geneeskunde te Zeewolde en Biocoherence BV zijn begin 2020 gestart met het in detail uitwerken van de betekenis van het BMX model voor gezondheid en ziekte. Deze inzichten worden ingebouwd in een digitaal platform voor systeem diagnostiek om zo hoogwaardige systeem geneeskunde voor een grote groep professionals mogelijk te maken. Daarover later meer.